Trang chủMỞ ĐẦU: SÂM NGỌC LINH – BÁU VẬT THIÊNG CỦA NON SÔNG:
Sâm Ngọc Linh (Panax vietnamensis) – loài sâm đặc hữu của Việt Nam, được phát hiện lần đầu vào năm 1973 trên đỉnh núi Ngọc Linh – nơi tiếp giáp giữa Kon Tum và Quảng Nam, là một báu vật dược liệu mang giá trị đặc biệt về y học, kinh tế và sinh thái. Không chỉ sở hữu hàm lượng Saponin cao vượt trội so với các loại sâm danh tiếng trên thế giới, mà Sâm Ngọc Linh còn chứa nhiều hợp chất hiếm quý như M-R2, Vinaginsenosid, đặc hiệu trong hỗ trợ miễn dịch, kháng ung thư, chống trầm cảm, tăng cường sinh lực và điều hòa chuyển hoá.
Dẫu được xem là Quốc bảo, hiện nay Sâm Ngọc Linh lại đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng tự nhiên, suy giảm giống loài, mất hệ sinh thái bản địa do khai thác thiếu kiểm soát, quy hoạch rừng không bền vững, và sự phát triển thương mại hóa thiếu định hướng khoa học.
Từ thực tiễn hơn 15 năm gắn bó với Sâm Ngọc Linh, Vinaginseng Group nhận thấy đã đến lúc cần kiến nghị Chính phủ xây dựng Chương trình Quốc gia về Bảo tồn – Phát triển – Chuẩn hoá – Quốc tế hoá Sâm Ngọc Linh, nhằm khẳng định vị thế cây dược liệu chiến lược của Việt Nam, đảm bảo sinh kế cho đồng bào vùng cao, và mở đường cho ngành dược – thực phẩm chức năng vươn tầm quốc tế.
TỔNG QUAN THỰC TRẠNG SÂM NGỌC LINH HIỆN NAY:
- Suy giảm tài nguyên giống gốc:
- Theo khảo sát của Viện Dược liệu Trung ương, đến năm 2020, quần thể sâm tự nhiên còn lại cực kỳ ít ỏi, chỉ còn rải rác trong rừng sâu ở độ cao >1.800 m.
- Sự mất cân bằng sinh thái, khai thác rừng và săn lùng sâm rừng khiến sinh trưởng giống bị đảo lộn.
- Nguồn giống gieo trồng hiện nay không được kiểm định chuẩn xác, dẫn đến thoái hóa giống.
- Phân mảnh phát triển, thiếu tính liên kết:
- Các hộ dân, doanh nghiệp đang trồng sâm theo mô hình nhỏ lẻ, manh mún, thiếu quy hoạch và kiểm soát chất lượng đầu vào – đầu ra.
- Thiếu chuẩn định danh giống, thiếu mã QR truy xuất nguồn gốc, dẫn tới tình trạng hàng giả, nhái, ảnh hưởng uy tín Quốc bảo.
- Thị trường và chính sách còn bất cập:
- Giá trị cao nhưng thị trường trong nước còn hẹp, xuất khẩu chưa có vị trí xứng đáng.
- Thiếu chương trình nghiên cứu khoa học toàn diện, dẫn đến việc sử dụng sâm chủ yếu theo truyền miệng hoặc sản phẩm đơn lẻ.
- Chính sách bảo tồn hiện vẫn tản mạn, chưa có chương trình quốc gia tích hợp, đa ngành, đa cấp độ.
***
MỤC TIÊU CỦA CHƯƠNG TRÌNH QUỐC GIA:
Vinaginseng Group kiến nghị Chính phủ thiết lập Chương trình Quốc gia với tên gọi: “SÂM NGỌC LINH VIỆT NAM – QUỐC BẢO DÂN TỘC – SỨ MỆNH TOÀN CẦU”.
Ba mục tiêu cốt lõi:
- Bảo tồn gen và sinh thái gốc:
- Xây dựng ngân hàng gen Sâm Ngọc Linh chuẩn xác theo mã DNA.
- Phục hồi và bảo vệ vùng sinh trưởng tự nhiên (núi Ngọc Linh, Trà Linh, Măng Ri, Đăk Tà).
- Kết hợp bảo vệ rừng nguyên sinh với trồng xen canh sâm có kiểm soát.
- Phát triển quy mô vùng trồng – nhà máy chuẩn hoá – sản phẩm quốc gia:
- Mở rộng vùng trồng theo tiêu chuẩn VietGAP, GACP-WHO.
- Đầu tư các nhà máy chiết xuất – chuẩn hoá hoạt chất dược lý – GMP.
- Tạo sản phẩm đa dạng: viên nang, dịch chiết, trà, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng…
- Đưa Sâm Ngọc Linh trở thành biểu tượng y học – kinh tế Việt Nam:
- Chuẩn hoá dược lý và lâm sàng theo chuẩn Quốc tế.
- Xây dựng hình ảnh thương hiệu quốc gia về Sâm Ngọc Linh.
- Xúc tiến thương mại, đưa sản phẩm vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
***
NỘI DUNG ĐỀ XUẤT CHƯƠNG TRÌNH QUỐC GIA:
Trụ cột I: BẢO TỒN VÀ KHOA HỌC HÓA SÂM NGỌC LINH:
- Ngân hàng gen và bản đồ di truyền:
- Phối hợp Bộ NN&PTNT, Viện Dược liệu, các trường Đại học Y Dược, triển khai Dự án Lập ngân hàng gen Sâm Ngọc Linh quốc gia, mã hóa và định danh tất cả mẫu sâm nguyên chủng.
- Xây dựng bản đồ di truyền vùng trồng, tích hợp dữ liệu môi trường (độ cao, độ ẩm, pH, nhiệt độ, sinh vật cộng sinh…).
2. Vùng bảo tồn sinh thái nguyên gốc:
- Thiết lập Khu bảo tồn sinh học Sâm Ngọc Linh với 3 tầng:
- Vùng lõi bảo vệ nghiêm ngặt (cấm khai thác).
- Vùng đệm trồng phục hồi sâm tự nhiên.
- Vùng cộng đồng hỗ trợ sinh kế gắn với du lịch sinh thái, giáo dục.
3. Nghiên cứu lâm sàng, sinh hóa và y dược học hiện đại:
- Hợp tác giữa Vinaginseng Group – Bộ Y tế – Trường Đại học – Viện Khoa học để:
- Nghiên cứu dược tính, cơ chế tác dụng tế bào, gene biểu hiện.
- Chứng minh lâm sàng (RCTs) tác dụng hỗ trợ miễn dịch, kháng u, tăng cường sinh lý, chống lão hoá.
- Xuất bản kết quả trên tạp chí quốc tế, thúc đẩy đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ toàn cầu.
Trụ cột II: PHÁT TRIỂN VÙNG NGUYÊN LIỆU VÀ NHÀ MÁY CHUẨN HÓA:
- Quy hoạch vùng trồng tập trung:
- Đề xuất Chính phủ phê duyệt quy hoạch 30.000 ha đất rừng vùng Ngọc Linh làm vùng trồng Sâm chuẩn GACP.
- Cấp chứng chỉ cho hộ dân và doanh nghiệp đủ điều kiện trồng.
- Hỗ trợ kỹ thuật, giống chuẩn, giám sát từ Trung tâm Sâm Quốc gia.
2. Xây dựng các nhà máy chiết xuất – bào chế đạt chuẩn GMP:
- Đầu tư cụm nhà máy tại Quảng Nam, Kon Tum:
- Dây chuyền chiết tách hoạt chất chuẩn hoá.
- Phân tích định lượng Saponin, acid amin, Polyphenol.
- Sản xuất viên nang, cao mềm, nước uống, mỹ phẩm từ Sâm.
3. Xây dựng trung tâm kiểm định và truy xuất nguồn gốc:
- Mỗi cây sâm, mỗi sản phẩm được gắn mã QR code: từ gene – ngày trồng – điều kiện đất – ngày thu hoạch – lô sản xuất.
- Đồng bộ với hệ thống Blockchain quản lý minh bạch.
Trụ cột III: SẢN PHẨM – THƯƠNG HIỆU – QUỐC TẾ HÓA:
- Phát triển bộ sản phẩm quốc gia từ Sâm Ngọc Linh:
- Dòng chăm sóc sức khỏe: viên nang, nước tăng lực, cao lỏng…
- Dòng mỹ phẩm: kem dưỡng, mặt nạ, serum chiết xuất Sâm nguyên chất.
- Dòng dinh dưỡng: sâm mật ong, trà túi lọc, rượu ngâm Sâm định chuẩn.
2. Đăng ký bảo hộ toàn cầu:
- Vinaginseng Group và Cục SHTT cùng xúc tiến:
- Đăng ký chỉ dẫn địa lý “Ngọc Linh” tại EU, Nhật, Hàn, Mỹ.
- Bảo hộ gene và quy trình chiết xuất độc quyền.
3. Đưa sâm vào hệ thống y học hiện đại:
- Ký kết với các bệnh viện Y học cổ truyền, phòng khám Đông Tây y, phân phối sâm như dược liệu chính.
- Hỗ trợ thí điểm điều trị kết hợp: ung thư, suy nhược, lo âu, mất ngủ, bệnh mạn tính.
4. Xúc tiến thương mại quốc tế:
- Mỗi năm tổ chức “Lễ hội Quốc bảo Sâm Ngọc Linh” tại Kon Tum, Quảng Nam, Hà Nội, Tokyo, Paris…
- Tham dự Hội chợ Dược liệu – Y học cổ truyền toàn cầu.
- Ký kết xuất khẩu với các tập đoàn dược lớn: Tsumura, Bayer, GNC, Herbalife.
***
MÔ HÌNH THÍ ĐIỂM CỦA VINAGINSENG GROUP:
Vinaginseng đã xây dựng thành công mô hình Làng Sâm – Hệ sinh thái Sâm Khoẻ gồm 4 trụ:
- Vườn giống và khu trồng chuẩn GACP tại núi Ngọc Linh với hơn 100.000 cây.
- Trung tâm nghiên cứu Sâm học ứng dụng tại Hà Nội, hợp tác cùng Đại học Dược và các nhóm nghiên cứu quốc tế.
- Nhà máy Sâm Khoẻ: Dây chuyền sản xuất viên nang sâm chuẩn hoá cao M-R2, đạt tiêu chuẩn GMP-WHO.
- Trung tâm trải nghiệm và điều trị bằng sâm kết hợp Đông Tây y: các phòng khám VIP – VIMP Y Dược Bách Phương.
Chúng tôi đã có các sản phẩm tiêu biểu như:
- Viên nang Sâm Ngọc Linh Sâm Khoẻ 500 mg: tăng miễn dịch – hồi phục sau bệnh.
- Dịch chiết Vinaginseng Immuno: cho bệnh nhân ung thư.
- Trà sâm – mật ong rừng – nấm linh chi: dùng hàng ngày.
Mô hình này chính là bản sao thu nhỏ cho Chương trình Quốc gia, sẵn sàng nhân rộng.
HIỆU QUẢ KINH TẾ – Y TẾ – SINH KẾ DÂN TỘC:
- Giá trị kinh tế: Dự kiến đến 2035, ngành công nghiệp Sâm Ngọc Linh mang lại > 5 tỷ USD mỗi năm, tạo công ăn việc làm cho > 300.000 lao động.
- Giá trị y tế – xã hội: Cung cấp sản phẩm chất lượng cao giúp người Việt nâng cao thể trạng, phòng ngừa bệnh mạn tính. Giảm phụ thuộc vào dược ngoại nhập.
- Giá trị bản sắc – di sản: Gìn giữ được giống quý, rừng quý, truyền thống tri thức bản địa.
- Giá trị ngoại giao – quốc tế hóa: Khẳng định vị thế Việt Nam trên bản đồ dược học và sức khỏe toàn cầu.
KIẾN NGHỊ VÀ KẾT LUẬN:
Vinaginseng Group trân trọng đề xuất:
- Chính phủ ban hành Chương trình Quốc gia Bảo tồn và Phát triển Sâm Ngọc Linh giai đoạn 2025–2040, với sự tham gia của 5 Bộ: Y tế, KH&CN, NN&PTNT, Công thương, Tài nguyên – Môi trường.
- Thành lập Ủy ban Quốc gia về Sâm Ngọc Linh do một Phó Thủ tướng phụ trách.
- Hỗ trợ cấp ngân sách đầu tư ban đầu cho:
- Ngân hàng gen, trung tâm nghiên cứu.
- Vùng trồng mẫu quốc gia.
- Chuỗi nhà máy chiết xuất – GMP chuẩn hóa.
- Bảo hộ thương hiệu quốc gia “Sâm Ngọc Linh – Quốc bảo Việt Nam” như biểu tượng văn hoá – y học – kinh tế mới.
Sâm Ngọc Linh không chỉ là cây thuốc. Đó là sợi dây kết nối núi rừng – khoa học – con người, là niềm kiêu hãnh của y dược học Việt Nam, là sứ mệnh vượt biên giới để mang trí tuệ Việt đến toàn cầu.